Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011

ΜΕΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΕΝΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ


Η ΑΡΙΣΤΕΡΟΧΕΙΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ Ή ΚΑΤΙ ΣΟΒΑΡΟΤΕΡΟ ;
Του Κώστα Γ. Χρηστάκη
Μερικά χρόνια πριν ένας συμμαθητής μου από το γυμνάσιο μου ζήτησε να δω το παιδί του, μαθητή της τετάρτης τάξης του δημοτικού σχολείου, γιατί είχε γίνει πολύ ευερέθιστο, ευέξαπτο, δεν ήθελε να πάει στο σχολείο και είχε χάσει το ενδιαφέρον του για τη μάθηση. Όταν, στη συζήτηση που κάναμε, τον ρώτησα με ποιο χέρι γράφει μου απάντησε ως εξής:
- Γράφει με το αριστερό και, δυστυχώς, παρά την επίμονη προσπάθεια τη δική μας και της δασκάλας του δεν μπορούμε να το αλλάξουμε.
Σε άλλη περίπτωση, όταν επισκέφτηκα ένα σχολείο, βρήκα ένα μαθητή της πρώτης τάξης, το Γιώργο, με δεμένο το αριστερό του χέρι με ένα χοντρό σπάγκο στο πίσω μέρος του θρανίου του. Όταν ρώτησα το δάσκαλό του γιατί είναι δεμένο το χέρι του παιδιού, εκείνος μου απάντησε:
- Γιατί δε θέλει να γράφει με το δεξί χέρι, αλλά μόνο με το αριστερό.
Η πλειονότητα των ανθρώπων, ανεξάρτητα από ηλικία, χρησιμοποιεί κυρίως το δεξί χέρι, όχι μόνο όταν γράφει αλλά και όταν εκτελεί διάφορες άλλες δραστηριότητες, π.χ. όταν γυρίζει τις σελίδες του βιβλίου, όταν τρώει, όταν χτενίζεται, όταν μετακινεί ελαφρά αντικείμενα κ.τ.ό. Αυτά είναι ταδεξιόχειρα άτομα.
Ωστόσο, 2 στα 100 άτομα χρησιμοποιούν τα αριστερό χέρι -αριστερόχειρα άτομα- και 8 στα 100 άτομα, ιδίως στις μικρές ηλικίες, χρησιμοποιούν και τα δύο χέρια -αμφιδέξια άτομα- (Μαντσανιώτης, 2000:274). Τα ποσοστά αυτά ποικίλουν ανάλογα με τους ερευνητές. Μερικοί από αυτούς, για παράδειγμα, αναφέρουν ποσοστό 5%. Τα αμφιδέξια άτομα μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, καθώς ωριμάζουν νευρολογικά, να γίνουν δεξιόχειρα ή αριστερόχειρα. Τα αμιγώς αριστερόχειρα είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να γίνουν δεξιόχειρα.
Η επιμονή και η πίεση που ασκείτο παλιότερα από τους γονείς και τους εκπαιδευ-τικούς, αλλά και σήμερα ακόμη από μερικούς γονείς στα αριστερόχειρα παιδιά να γρά-φουν με το δεξί χέρι, συχνά διαταράσσει τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη μάθηση. Μερικά από τα παιδιά αυτά μπορεί να φτάσουν μέχρι τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Όλοι οι εκπαιδευτικοί είναι πλέον ενημερωμένοι σε βαθμό, ώστε να μην κινδυνεύουν οι μαθητές μας από τις άστοχες παρεμβάσεις και την καταπίεση που ασκείτο παλιότερα.
- Είναι το ίδιο καλά ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι και οι γονείς;
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να ενημερωθούν όλοι οι γονείς υπεύθυνα, ώστε όσοι έχουν κάποια σχετική γνώση να τη συμπληρώσουν και να τη βελτιώσουν, ενώ όσοι δεν είναι καθόλου ενημερωμένοι και εξακολουθούν να πιέζουν τα παιδιά τους να ενημερωθούν, να κατανοήσουν το πρόβλημα και να αλλάξουν στάση και συμπεριφορά απέναντί τους.
Ένα πρώτο ερώτημα, λοιπόν, που πρέπει να απαντηθεί είναι το εξής:
- Τι είναι η αριστεροχειρία, είναι μια απλή συνήθεια ή κάτι βαθύτερο;
Mέχρι πρότινος υπήρχε η αντίληψη ότι η αριστεροχειρία είναι απλά μια «κακή» συνήθεια και γι’ αυτό ισοδυναμούσε με κοινωνικό στίγμα. Είναι γνωστός ο όρος «ζερβοκουτάλα» με τον οποίο χαρακτήριζαν παλιά τα αριστερόχειρα άτομα, σε μια
προσπάθεια να τα εξαναγκάσουν να χρησιμοποιούν το δεξί τους χέρι.
Η μελέτη της δομής και των λειτουργιών του εγκεφάλου έδειξε, ότι το κέντρο του λόγου, της κίνησης, της γραφής κτλ βρίσκεται στον εγκέφαλο. Το κέντρο του λόγου και της γραφής για τους δεξιόχειρες είναι στο αριστερό ημισφαίριο, ενώ για τους
αριστερόχειρες είναι στο δεξί, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.
Συνήθως στα αριστερόχειρα άτομα επικρατεί και το αριστερό πόδι.
Αριστερό χέρι, πόδι κλπΔεξιό ημισφαίρ.
Δεξί χέρι πόδι κλπΑριστερό ημισφαίρ.

Η αριστεροχειρία, λοιπόν, είναι αποτέλεσμα της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου. Είναι δηλαδή μια ιδιαιτερότητα που οφείλεται στην ανατομική κατασκευή του εγκεφάλου. Δεν είναι ελάττωμα. Δεν είναι ένα κληρονομημένο σημάδι εκφυλισμού. Δεν έχει σχέση με τη νοητική υστέρηση, όπως πολλοί γονείς μέχρι πρότινος πίστευαν και μερικοί ίσως πιστεύουν ακόμη.
Άτομα χειροτεχνικά μεγαλοφυή, τα οποία παρέμειναν γνωστά στην ιστορία της ανθρωπότητας, όπως είναι ο Leonardo da Vinci και o Michelangelo ήταν αριστερόχειρες (Καλαντζής, 1985 : 30, 227). 3 στους 4 σε μια ομάδα σχεδιαστών κομπιούτερς ήταν αριστερόχειρες. Οι περισσότεροι στην ομάδα των αρχιτεκτόνων που σχεδίασαν το μεγαλύτερο κτίριο του Λονδίνου ήταν αριστερόχειρες;. Διακεκριμένοι τενίστες, όπως ο Μάκ Ένρο και η Ματίνα Ναβρατίλοβα είναι αριστερόχειρες. Οι Ιάπωνες εκπαίδευαν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν και τα δύο τους χέρια.
Η αριστεροχειρία συναντάται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες και πολύ λίγο στις γυναίκες. Επίσης, συναντάται με μεγαλύτερη συχνότητα στα άτομα με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες - δυσλεξία.
- Μπορεί ένα αριστερόχειρο παιδί να γίνει δεξιόχειρο ;
Αν επιχειρήσουμε να κάνομε ένα αριστερόχειρο παιδί δεξιόχειρο είναι σαν να επιχειρούμε να αλλάξομε την ανατομική κατασκευή του εγκεφάλου. Μια τέτοια ενέργεια ασκεί στο παιδί σοβαρή καταπίεση και είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει εγκεφαλική δυσλειτουργία, σύγχυση κλπ, με δυσάρεστες συνέπειες στη μάθηση και στην κοινωνική του συμπεριφορά. Πολλές φορές στις διαγνωστικές εκθέσεις αναφέρεται ο όρος «πιεσμένη αριστεροχειρία», για περιπτώσεις παιδιών με δυσκολίες στην ανάγνωση, στη γραφή και, μερικές φορές, με δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής και διαταραχές της προσωπικότητάς τους. Πρόκειται για παιδιά, τα οποία ήταν αριστερόχειρα, αλλά πιέστη-καν για να μάθουν να γράφουν με το δεξί τους χέρι.
Πρέπει να διευκρινίσουμε, ότι αν και η αριστεροχειρία δεν είναι ελάττωμα, οι αριστερόχειρες συχνά συναντούν πρακτικές δυσκολίες στη γραφή και στην ανάγνωση, καθώς και σε άλλες δραστηριότητες, οι οποίες οφείλονται σε καθαρά πολιτιστικούς λόγους. Όλοι ξέρομε, ότι βιβλία, τετράδια, σύστημα γραφής, μηχανές κλπ, είναι φτιαγμένα με βάση τους δεξιόχειρες. Όταν ο ενήλικας αριστερόχειρας πρέπει να χρησι-μοποιήσει, για παράδειγμα, μια μηχανή που είναι κατασκευασμένη για δεξιόχειρες έχει πρόβλημα, γιατί δυσκολεύεται να γυρίσει π.χ. το διακόπτη της μηχανής που βρίσκεται στη δεξιά του πλευρά με το αριστερό του χέρι.
Η αριστεροχειρία γίνεται «πρόβλημα» όταν το παιδί εγγράφεται στο σχολείο και αρχίζει να διαβάζει και να γράφει. Όπως αναφέρεται παραπάνω, το σύστημα γραφής έχει διαμορφωθεί με βάση τους δεξιόχειρες. Όταν γράφουμε το μολύβι με το χαρτί σχημα-τίζουν γωνία 30 μοιρών περίπου. Ο δεξιόχειρας βλέπει τα γράμματα που σχηματίζει και μπορεί να τα βελτιώνει όταν δεν είναι αισθητικά ωραία. Αντίθετα, ο αριστερόχειρας δε βλέπει τα γράμματα που γράφει, γιατί καλύπτονται από το χέρι του (Χρηστάκης, 2000: 239). Γι’ αυτό συχνά οι αριστερόχειρες είναι κακογράφοι. Τα γράμματά τους είναι τρεμου-λιαστά, δεν ακολουθούν με ακρίβεια τις γραμμές του τετραδίου, αλλά πάνε πάνω -κάτω, είναι ακατάστατα με όχι καλή εμφάνιση κ.τ.ό. Τότε, αν εκπαιδευτικοί και γονείς δεν είναι σωστά ενημερωμένοι, πιέζουν το αριστερόχειρο παιδί να γράφει με το δεξί χέρι με όλες τις συνέπειες που αναφέρονται παραπάνω.
Το πρόβλημα αυτό γίνεται εντονότερο αν τα άλλα παιδιά παρενοχλούν και κοροϊ-δεύουν το αριστερόχειρο παιδί. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται υποστήριξη, για να απαλλαγεί από το άγχος που του δημιουργούν και να αποβάλει την εντύπωση ότι είναι «προβληματικό» άτομο.
Συμπερασματικά, οι γονείς πρέπει να ξέρουν ότι:
α. Η αριστεροχειρία δεν είναι ελάττωμα, αλλά μια ιδιαιτερότητα της φύσης που οφείλεται στην ανατομική κατασκευή του εγκεφάλου.
β. Η καταπίεση που ασκείται στα αριστερόχειρα άτομα να χρησιμοποιούν το δεξί τους χέρι ισοδυναμεί με μια προσπάθεια μετατόπισης του κέντρου του λόγου από το δεξί στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση στις εγκεφαλικές λειτουργίες, διαταραχές συμπεριφοράς και δυσκολίες στη μάθηση.
γ. Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να σέβονται την ιδιαιτερότητα αυτή, όπως ακριβώς σέβονται και αποδέχονται τις διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ των ανθρώπων σ’ ό,τι αφορά το χρώμα των μαλλιών, το χρώμα των ματιών, τη χροιά της φωνής κτλ.
δ. Η αντίληψη αυτή πρέπει να καλλιεργείται και στα παιδιά από τις μικρές ηλικίες, τόσο στα αριστερόχειρα όσο και στα δεξιόχειρα.
ε. Καμιά φορά τα δεξιόχειρα κοροϊδεύουν τα αριστερόχειρα κι αυτό ενοχλεί τα τελευταία. Όταν διαπιστώνεται κάτι τέτοιο, χρέος των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι να προστατεύουν τα αριστερόχειρα, εξηγώντας σε όλα τα παιδιά τι είναι η αριστεροχειρία με τρόπο, ώστε να καταλάβουν ότι δεν είναι ελάττωμα.
στ. Τα αριστερόχειρα παιδιά, όταν αντιμετωπίζονται σωστά, εξελίσσονται προσω-πικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά όπως όλα τα άλλα παιδιά, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες και προβλήματα.
ζ. Αν οι γονείς παρατηρήσουν στο αριστερόχειρο παιδί τους αλλαγές στη συμπερι-φορά του, στη σχολική του επίδοση, στη στάση του απέναντι στο σχολείο και στη μάθη-ση, είναι καλό να συμβουλεύονται έναν ειδικό, ο οποίος θα ελέγξει αν οι αλλαγές αυτές οφείλονται στην αριστεροχειρία ή σε άλλους παράγοντες και θα τους υποδείξει τρόπους χειρισμού του παιδιού, προκειμένου να υπερβεί τις δυσκολίες του, να ισορροπήσει κοινωνικά και συναισθηματικά και να αλλάξει τη στάση του προς το σχολείο και τη μάθηση.

Δεν υπάρχουν σχόλια: